Historia i ludzie

STANISŁAW BINKOWSKI (1887-)

 marynarz (bosman), pierwszy dowódca kompanii ochotniczej z Kwilcza, która 6 stycznia 1919 r. wyzwoliła Kwilcz i tym samym przyłączyła się do powstania wielkopolskiego, członek „drużyny wolności”, która odbyła naradę w kwileckim pałacu, opanowała dworzec i pocztę w Kwilczu oraz posterunek żandarmerii w Orzeszkowie, później podoficer w 7. Pułku Strzelców Wielkopolskich (61. pp wlkp).

WALERIAN BOROWCZYK (1923-2006)artysta plastyk, scenarzysta, scenograf, reżyser filmów animowanych i fabularnych, pisarz, urodzony w Kwilczu; dorastał w Czempiniu i 

JAN WŁADYSŁAW BURY (1886-1944)

z zawodu handlowiec, urodzony w Mościejewie; w czasie I wojny światowej wcielony do armii pruskiej (walczył na froncie zachodnim we Fran

cji); po powrocie do kraju wziął udział w powstaniu wielkopolskim 1918-19, następnie służył w Wojsku Polskim w Poznaniu; po przejściu do rezerwy wrócił do Mościejewa, gdzie zajął się gospodarstwem i młynem rodziców; w 1938 r. zapadł w śpiączkę, w podziękowaniu za uzdrowienie w lesie nieopodal rodzinnej wsi zbudował z polnych kamieni Grotę Matki Boskiej; w czasie okupacji hitlerowskiej pracował jako sekretarz w Urzędzie Gminy w Kwilczu, ponieważ znał biegle język niemiecki; 8 sierpnia 1944 r. aresztowany przez policję niemiecką, w drodze do Międzychodu zastrzelony w lesie pod Kolnem, gdzie w bezimiennej mogile zostały zakopane jego zwłoki; po wojnie w 1945 r. ekshumowano jego szczątki i pochowano w grobie rodzinnym na cmentarzu za kościołem parafialnym w Kwilczu

KONSTANTY JÓZEF CHŁAPOWSKI (1883-1939)

powstaniec wielkopolski, oficer Wojska Polskiego; właściciel Mościejewa w latach 1909-39 r.; urodzony w Gączu koło Żnina, ukończył

 Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, studiował rolnictwo i ekonomię w Krakowie, Wrocławiu i Monachium; w czasie I wojny światowej

 wcielony do armii pruskiej (walczył na froncie wschodnim jako oficer kirasjerów wrocławskich); w czasie powstania wielkopolskiego 1918-19 r. Powiatowa Rada Ludowa mianowała go komendantem wojskowym Pniew, po sprowadzeniu broni i amunicji z Poznania zorganizował i stanął na czele batalionu pniewskiego, od stycznia do lutego 1919 r. walczył w rejonie między Kwilczem, Międzyrzeczem i Międzychodem (był dowódcą

 samodzielnego odcinka Frontu Zachodniego), następnie powołany do Wydziału Wojskowego Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu, gdzie objął Sekcję Straży Ludowej, Policji i Żandarmerii, w latach 1920-22 był dowódcą obozu warownego i komendantem miasta Poznania, w Wojsku Polskim dosłużył się stopnia podpułkownika; po przejściu do rezerwy pełnił różne funkcje społeczne, m.in. współzałożyciel i prezes 

Związku Oficerów Rezerwy RP na woj. poznańskie, prezes zarządu wojewódzkiego w Poznaniu Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, prezes Wielkopolskiego Związku Myśliwych i członek Międzynarodowej Rady Łowieckiej w Paryżu, prezes Towarzystwa Ochrony Zwierząt, 

członek zarządu Wielkopolskiego Związku Ziemian i Komitetu Poznańskiego Ziemstwa Kredytowego, prezes powiatowego Związku Kółek Rolniczych w Międzychodzie, przewodniczący komitetu wyborczego na okręg międzychodzko-skwierzyński, fundator sztandaru i patron kwileckiego koła Związku Powstańców Wielkopolskich,  po aresztowaniu przez hitlerowców w Kwilczu w listopadzie 1939 r. osadzony w Forcie VII w Poznaniu, rozstrzelany w lesie pod Dąbrówką koło Poznania (miejsce pochówku nieznane); od 2003 r. jest patronem Gimnazjum w Antoninku.

ŁUKASZ KONRAD CIEPLIŃSKI (1913-1951)

oficer Wojska Polskiego, wybitny działacz Polskiego Państwa Podziemnego, żołnierz Armii Krajowej i prezes IV Zarządu Głównego „WiN”; urodzony w Kwilczu; ukończył Korpus Kadetów w Rawiczu i Szkołę Podchorążych w Komorowie; w kampanii wrześniowej za odwagę w bitwie pod Bzurą odznaczony osobiście przez gen. Tadeusza Kutrzebę Krzyżem Virtuti Militari; w czasie okupacji hitlerowskiej był inspektorem ZWZ-AK Rzeszów, następnie  szefem sztabu okręgu krakowskiego organizacji „Nie”, a od września 1945 r. do stycznia 1946 r. kierownikiem okręgu „WiN” Kraków, później mieszkał na Śląsku; w czasie jego działalności w AK zdobyto materiały dotyczące produkcji niemieckich pocisków V1, które przekazano aliantom oraz wykryto tajną kwaterę Hitlera w tunelach pod wsią Wiśniowa; od 5 stycznia do listopada 1947 r. był prezesem IV Zarządu organizacji „Wolność i Niezawisłość”, która walczyła „o wolność obywateli i niezawisłość państwa”; 27 listopada 1947 r. aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa; 14 października 1950 r. skazany na śmierć przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie; 1 marca 1951 r. zamordowany przez funkcjonariuszy UB w piwnicach więzienia na Mokotowie (miejsce pochówku nieznane); z więzienia pisał przejmujące grypsy do żony i syna; 3 marca 1991 r. podczas obchodów 40-tej rocznicy śmierci odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową we wnęce muru okalającego kościół parafialny w Kwilczu; 5 maja 2007 r. pośmiertnie odznaczony przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego najwyższym polskim odznaczeniem państwowym czyli Orderem Orła Białego; od 11 listopada 2014 r. fragment kwileckiego rynku otrzymał nazwę „Skwer płk. Łukasza Cieplińskiego”, jest patronem Szkoły Podstawowej Nr 28 w Rzeszowie, gdzie znajduje się też Aleja Łukasza Cieplińskiego, a w Krakowie ulica Łukasza Cieplińskiego; w dniu jego śmierci obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

KAROL BOGUMIŁ DIEHL (1765-1831)

 charytatywny, pastor , członek założyciel Polskiego Towarzystwa Biblijnego, w latach 1828-30 przewodniczący Generalnego Konsystorza Wyznań Ewangelickich w Królestwie Kongresowym, skupiającego luteranów i kalwinistów; urodzony w Lesznie, po studiach we Viadrinie pastor parafii ewangelicko-reformowanej w Poznaniu, a w 1790 r. został wybrany pastorem w Warszawie (funkcję tę sprawował do końca życia); był zwolennikiem teologii racjonalnej i odrzucał dogmatyzm i egzaltowanie pietyzmu; w 1810 r. został wybrany seniorem generalnym Księstwa Warszawskiego, a następnie także Jednoty Małopolskiej w Galicji; dziełem życia ks. Karola było zjednoczenie protestantów na ziemiach polskich (2 lipca 1828 r. wspólna organizacja kościołów reformowanego i augsburskiego stała się faktem, utworzono wspólny Konsystorz Generalny dla obu wyznań, jednak wobec wrogiego nastawienia zaborcy unia przetrwała tylko do lutego 1849 r.); ks. Dhiel był też członkiem Izby i Dyrekcji Edukacyjnej Księstwa Warszawskiego, w latach 1809-14 deputowanym i członkiem Komisji Prawodawstwa Cywilnego, gdzie występował jako zwolennik Kodeksu Napoleona i jedności Polski z Litwą; współpracował m.in. ze Stanisławem Staszicem, należał również do Towarzystwa Dobroczynności i Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie; po wybuchu powstania listopadowego był jego zdecydowanym zwolennikiem, przed samym upadkiem powstania, wyjechał do Prus; zmarł w Poznaniu i został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Orzeszkowie; odznaczony Orderem Św. Stanisława z nadania cara Mikołaja I Romanowa.

 działacz narodowy, oświatowy i

JAN GIERLIŃSKI (1917-1971)

 ksiądz katolicki, historyk, regionalista, autor cennej pracy „Kościół parafialny w Kwilczu (monografia parafii)”, urodzony w Komornikach koło Środy Śląskiej; szkołę powszechna ukończył w Kwilczu, w 1935 r. matura w Międzychodzie, po zamkniętych rekolekcjach na Świętej Górze w Gostyniu wstąpił do seminarium duchownego w Gnieźnie; formację kapłańską przerwał mu wybuch II wojny światowej, lata wojenne spędził w Pawłowicach koło Leszna, a następnie u rodziców w Kwilczu

, gdzie m.in. od stycznia 1941 r. pracował jako pomocnik biurowy w urzędzie wójta; po wojnie w trybie przyspieszonym ukończył studia seminaryjne i w grudniu 1945 r. otrzymał święcenia kapłańskie z rąk kard. Augusta Hlonda; był wikariuszem w parafii na ul. Głównej w Poznaniu, a następnie w poznańskiej farze; w 1954 r. został proboszczem parafii św. Mikołaja w Krzywiniu, gdzie pracował do przedwczesnej śmierci; miał dwie wielkie pasje - kształcenie się oraz poznawanie przeszłości ukrytej w dokumentach archiwalnych; w 1950 r. uzyskał na Uniwersytecie Poznańskim dyplom magistra filozofii, a rok później magistra teologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie; prowadził badania nad dziejami wsi i parafii Kwilcz na podst

awie miejscowych archiwów: parafii, szkoły, majątku i zboru kalwińskiego w Orzeszkowie oraz w Poznaniu (Biblioteka Raczyńskich, Archiwum Archidiecezjalne); na podstawie monografii kwileckiej parafii otrzymał w 1952 r. tytuł doktora teologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie; opracował również dzieje parafii w Krzywiniu, kronikę parafialną, zarys dziejów Krzywinia, a także sporządził imienną listę strat parafii w czasie II wojny światowej, zajmował się także kultem patrona parafii krzywińskiej św. Mikołaja; za pracę duszpasterską w parafii w Krzywiniu otrzymał nominację na kapelana honorowego papieża Pawła VI; zmarł w Krzywiniu koło Kościana i został pochowany na miejscowym cmentarzu.

CZESŁAW GRYCZ (1920-1942)-(zdjęcie)

polski lotnik RAF (podporucznik nawigator), mieszkał w Luboszu; absolwent Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego im. Heliodora Święcickiego w Międzychodzie z 1938 r., harcerz 1 DH im. T. Kościuszki w

 Międzychodzie; w 1938 r. wstąpił do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie; we wrześniu 1939 r. przedostał się do Anglii, gdzie służył w Polskich Siłach Powietrznych na Zachodzie, walcząc w szeregach Królewskich Sił Powietrznych (RAF) – 301 Dywizjon Bombowy „Ziemi Pomorskiej”; był radiotelegrafistą samolotu Wellington IV GR-R (Z1262), który został zestrzelony przez obronę przeciwlotniczą w rejonie Dusseldorfu, w trakcie nalotu na Essen, pod koniec marca 1942 r., został pochowany na Brytyjskim Cmentarzu Wojennym Reichswald Forest koło Kleve w Niemczech

LEON GIERSZEWSKI (1879-1954) pierwszy kierownik polskiej szkoły w Kwilczu, którą reaktywowano w 1919 r. po odzyskaniu niepodległości przez nasze państwo; urodzony we Lwówku, gdzie ukończył szkołę dla chłopców, następnie uczęszczał na kurs przygotowawczy w Rogoźnie, w  1897 r. wstąpił do Królewskiego Seminarium Nauczycielskiego w Kcynii, gdzie 4 lipca 1900 r. zdał egzamin nauczycielski I stopnia, a egzamin nauczycielski II stopnia zdał w 1906 r. w Królewskim Seminarium Nauczycielskim w Paradyżu; w trakcie 36 lat pracy zawodowej był nauczycielem kolejno w Tursku, Jankowie, Pigłowicach, Polwicy, Kwilczu, Pniewach i Szamotułach; posadę w Publicznej Szkole Powszechnej w Kwilczu objął 1 października 1919 r., był „pierwszym nauczycielem” czyli kierownikiem placówki, po wznowieniu działalności przez polską szkołę w Kwilczu, po I wojnie światowej, mimo, że budynek szkoły był w bardzo złym stanie naukę rozpoczęto 23 października; od listopada 1919 r. Leon Gierszewski był również urzędnikiem stanu cywilnego w Kwilczu, a w latach 1920-23 pracował w Zarządzie Banku Ludowego w Kwilczu; był także członkiem Towarzystwa Nauczycieli Polaków w Pniewach, gdzie w latach 1922-24 kierował szkołą powszechną; dnia 4 grudnia 1922 r. złożył egzamin rektorski przed Państwową Komisją Egzaminacyjną w Poznaniu; od  1924 r. pracował w kilku placówkach w Szamotułach, był aktywnym uczestnikiem życia obywatelskiego i publicznego miasta, udzielał się w Towarzystwie Czytelni Ludowych, był członkiem Zarządu Okręgu ZNP Szkół Powszechnych w Poznaniu, pełnił również funkcję prezesa i dyrygenta Koła Śpiewackiego Lutnia w Szamotułach; w 1936 r. przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Poznaniu; w czasie okupacji przebywał na wysiedleniu w Częstochowie, skąd szczęśliwie wrócił do stolicy Wielkopolski; zmarł w Poznaniu i został pochowany na cmentarzu górczyńskim, w 1956 r. ekshumowany do rodzinnego grobowca w Szamotułach.

ADOLF HOFFMAN (1847-1920) fundator kwileckiej piety, kupiec, urodzony w Kwilczu; syn Bazyliusza – powstańca listopadowego 1830 r.; w 1880 r. pełnił funkcję rendanta tj. kasjera lub rachmistrza w dozorze kościelnym w Kwilczu (w czasach zaboru pruskiego była to instytucja powołana do zarządzania majątkiem parafii); w 1883 r. ufundował kapliczkę z figurą przedstawiającą Maryję z martwym Jezusem na kolanach, czyli rzeźbę określaną w sztuce słowem „pieta” (z włoskiego „litość”), kwilecka pieta znajduje się za kościołem parafialnym, na wprost od wejścia na cmentarz, przy końcu alei kasztanowców, rzeźba wykonana z piaskowca została umieszczona na ponad czterometrowej kolumnie przykrytej dachem zwieńczonym metalowym krzyżem; Adolf Hoffman był również jednym z założycieli Towarzystwa Przemysłowców we Lwówku (od 1886 r. pierwszy wiceprezes, a w latach 1888-94 prezes organizacji), w marcu 1920 r. zwołał i przewodniczył zebraniu towarzystwa, wznawiając jego działalność po odzyskaniu przez Polskę niepodległości; od 1892 r. był członkiem pierwszego zarządu OSP we Lwówku; zmarł w Lwówku i został pochowany na miejscowym cmentarzu Św. Krzyża.

JAN WILHELM KASSYUSZ (1787-1848)

pastor kalwiński, wybitny działacz społeczny i patriotyczny Wielkopolski pierwszej poł. XIX wieku; urodzony w Poznaniu, pochodził ze starej szlachty czeskiej; po studiach we Frankfurcie nad Odrą i Heidelbergu w 1810 r. objął probostwo gminy

 kalwińskiej w Orzeszkowie, gdzie z przerwami (praca nauczycielska w Poznaniu) był kaznodzieją aż do śmierci; od 1820 r. był profesorem Gimnazjum Poznańskiego; mimo, że był duchownym kalwińskim zyskał szacunek i autorytet katolickiego społeczeństwa Poznania, w tym 

również wśród wyższych hierarchów kościoła; za swoje patriotyczne przekonania oraz wielki wpływ na młodzież i postawę wobec władz pruskich został zwolniony z posady w Gimnazjum Poznańskim; po powrocie do Orzeszkowa od 1830 r. zaczął prowadzić wzorcowe gospodarstwo rolne, stosował nowe metody uprawy roli, założył sad i winnicę, sprowadzał z zagranicy nowe odmiany roślin; działał w towarzystwach rolniczych, współpracował z Karolem Liebeltem i elitą polityczną Wielkopolski; w czasie Wiosny Ludów 1848 r. był członkiem Komitetu Narodowego; do grona jego przyjaciół i współpracowników należeli Karol Marcinkowki, Maciej Mielżyński, Andrzej Niegolewski, Gustaw Potworowski, a w Orzeszkowie odwiedzał go nawet arcybiskup gnieźnieński i poznański Marcin Dunin; zmarł w czasie epidemii cholery w Chobienicach, ze zbiórki wśród społeczeństwa wielkopolskiego wystawiono mu pomnik nagrobny, w kształcie prawie czterometrowego obelisku, na cmentarzu kalwińskim w Orzeszkowie, a na poznańskich Jeżycach znajduje się ulica Jana Kassyusza.

LEOKADIA KORNASZEWSKA (1881-1971) urodzona w Chylicach, przed II wojną światową prowadziła ochronkę, czyli przedszkole dla dzieci pracowników majątku; pochodziła z okolic Warszawy, skąd została sprowadzona do Kwilcza przez hrabinę Kwilecką; do ochronki chodziły najmłodsze dzieci, których rodzice pracowali w majątku Kwileckich, Leokadia Kornaszewska troskliwie opiekowała się dziećmi; potrafiła również stawiać bańki, gdy ktoś był chory; w czasie II wojny światowej potajemnie przygotowywała dzieci do Pierwszej Komunii Św., za co w czasie okupacji hitlerowskiej groził obóz koncentracyjny; po wojnie uczyła religii w Publicznej Szkole Powszechnej w Kwilczu; mieszkała początkowo w budynku ochronki, który do dziś istnieje w centrum Kwilcza, przy skrzyżowaniu drogi Sieraków-Miłostowo z drogą krajową Poznań-Gorzów Wlkp., potem została przeniesiona do Orzeszkowa i tam w budynku dawnego dworu mieszkała, aż do śmierci; zmarła tuż przed swoimi 90-tymi urodzinami i została pochowana na cmentarzu parafialnym w Kwilczu; w styczniu 2018 r. Rada Gminy nadała jej pośmiertnie tytuł „Zasłużony dla Gminy Kwilcz”, przyznawany za wybitne zasługi dla rozwoju gminy.

APOLINARY STEFAN KURNATOWSKI (1802-1868) 

ziemianin, pierwszy skaut z Chalina pod Sierakowem (założyciel Związku Bocianów w Poznaniu czyli pierwszej w Wielkopolsce organizacji skauto wej); syn Fryderyka Wilhelma – pierwszego starosty (landrata) utworzonego w 1818 r. powiatu międzychodzkiego, którego biuro w okresie międzywojennym mieściło się w chalińskim dworze; powstaniec listopadowy 1830 r.; dowódca oddziałów powstańczych w czasie Wiosny Ludów w powiecie międzychodzkim i międzyrzeckim; zmarł w Chalinie, ewangelik pochowany na cmentarzu kalwińskim w Orzeszkowie; obecnie zespół dworsko-parkowy w Chalinie pełni funkcje Ośrodka Edukacji Przyrodniczej Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego.

ZYGMUNT ALEKSANDER KURNATOWSKI (1778-1858) generał dywizji armii Królestwa Polskiego, urodzony w Pożarowie, prezes Heroldii Królestwa Polskiego do połowy 1855 r., ewangelik reformowany, uczestnik powstania wielkopolskiego 1806 r., po czym wszedł do 5 Pułku Ułanów Księstwa Warszawskiego, w 1812 r. przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego, od 1814 r. generał i dowódca brygady jazdy, walczył do końca epopei napoleońskiej, potem powrócił do kraju i jako dowódca brygady gwardii konnej wszedł do armii Królestwa Polskiego; od 1828 r. adiutant cara Rosji Mikołaja I Romanowa w stopniu

 generała dywizji, bezwzględny wykonawca rozkazów każdej władzy, nawet wbrew swoim przekonaniom; był członkiem Sądu Wojennego Najwyższego, w zastępstwie Sądu Sejmowego, powołanego do sądzenia oskarżonych o przynależność do Wolnomularstwa Narodowego (jako członek sądu wojskowego optował za skazaniem Waleriana Łukasińskiego); w noc wybuchu powstania listopadowego 1830 r. wystąpił przeciwko powstańcom i tylko z trudem uniknął losu innych generałów, złożył przysięgę wierności narodowi polskiemu i podał się do dymisji, po klęsce powstania wszedł do służby carskiej, ale w 1832 r. został zdymisjonowany przez cara; odznaczony Orderem Św. Stanisława I klasy z nadania cara Aleksandra I Romanowa; był członkiem loży wolnomularskiej Bracia Zjednoczeni w drugim stopniu rytu ("czeladnik"); zmarł w Warszawie, pochowany w Orzeszkowie.

ARSEN KWILECKI (1805-1883)

ziemianin, prawie 60 lat był właścicielem „odwiecznego gniazda”, czyli siedziby rodu Kwileckich; urodzony w Kwilczu, powstaniec listopadowy 1830 r. (porucznik jazdy); skarbnik Komitetu Narodowego w 1848 r.; wspierał finansowo powstańców styczniowych 1863 r.; następnie zwolennik pracy organicznej i wzorowy gospodarz kwileckiego majątku; unowocześniał i uprzemysławiał swoje dobra; zbudował w Kwilczu cukrownię (jedną z pierwszych w Wielkopolsce) i gorzelnię; założył parową fabrykę mączki i młyn parowy; imponująca była jego działalność budowlana w Kwilczu: założenie parkowo-pałacowe, folwark z dwoma podwórzami; ufundował plebanię i szkołę; popierał budowę poznańskiego Bazaru, uczestniczył w pracach Towarzystwa Pomocy Naukowej w Poznaniu, a w 1883 r. współorganizował obchody rocznicy odsieczy wiedeńskiej, jednej z pierwszych rocznic obchodzonych uroczyście w zaborze pruskim, krótko przed śmiercią z tej okazji ufundował w kwileckim kościele tablicę pamiątkową, zmarł w Kwilczu i został pochowany w krypcie pod kościołem parafialnym.

DOBIESŁAW ŁUKASZ KWILECKI (1888-1942) ostatni właściciel kwileckiego majątku, urodzony w Kwilczu; potrójny ordynat: na Kwilczu, Kobylnikach i Wróblewie; był jednym z największych posiadaczy ziemskich w czasach II RP; większą częścią swoich dóbr administrował osobiście; w Wielkopolsce swoje osiągnięcia gospodarcze prezentował m.in. podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w 1929 r. zdobywając wiele nagród i medali; w Kwilczu hodował bydło, trzodę chlewną, konie dla wojska i psy myśliwskie; ostatnią inwestycją w Kwilczu był budynek świniarni z 1936 r.; był kolatorem lub współpatronem kościołów parafialnych w Kwilczu, Białczu, Ostrorogu i Psarskim, łożąc na remonty i utrzymanie tych kościołów; od 1919 r. był jednym pierwszych w Wielkopolsce posiadaczy samochodu; w 1936 r. jako przedstawiciel wielkopolskiego ziemiaństwa witał na Ostrowie Lednickim prezydenta RP Ignacego Mościckiego; po aresztowaniu przez NKWD w Przemyślu, znalazł się w obozie w Kozielsku, skąd na mocy amnestii został zwolniony i z grupą Polaków pieszo wędrował po ZSRR; zmarł w Czymkencie (płd. Kazachstan) i został pochowany na miejscowym cmentarzu.

FRANCISZEK ANTONI KWILECKI (1725-1794) oświeceniowy poseł i senator, zwolennik Konstytucji 3 maja 1791 r.; urodzony w Kwilczu, właściciel  Wróblewa koło Wronek; kasztelan kaliski, starosta wschowski; w 1766 r. był marszałkiem Trybunału Głównego Koronnego w Piotrkowie; od 1768 r. konfederat barski; w 1769 r. został przez Rosjan aresztowany, zwolniony na prośbę króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; od 1771 r. poseł polski w Berlinie; 6 października 1788 r. otworzył obrady Sejmu Wielkiego Czteroletniego; w 1789 r. król nadał mu Order Orła Białego, wcześniej odznaczony Orderami św. Stanisława i św. Anny; zmarł w Druczlałkach koło Wystruci w 1794 r.; został pochowany w krypcie grobowej kościoła w Kwilczu, który wspólnie z braćmi ufundował i zbudował; trzej bracia Kwileccy dbali o prestiż rodziny; Jan Józef dużo czasu poświęcał rodowej majętności, która pod jego zarządem znacznie się rozbudowała, natomiast Adam Klemens z Dobrojewa skutecznie zabiegał o tytuł hrabiowski dla siebie i bratanków z Kwilcza tj. Klemensa Alojzego i Jana Nepomucena.

ŁUKASZ KWILECKI (1680-1745)- pierwszy senator w rodzinie Kwileckich; dzięki jego działalności znaczenie i fortuna rodu znacznie wzrosły, a Kwileccy w pierwszej połowie XVIII wieku wznieśli się ponad poziom średniej szlachty; od 1728 r. starosta mosiński; w 1736 r. otrzymał kasztelanię santocką i wszedł do senatu; od 1737 r. kasztelan lądzki; był posłem kaliskim i elektorem Stanisława Leszczyńskiego; za jego życia znacznie powiększyły się dobra Kwileckich; miał czterech synów: najstarszy Konstanty dosłużył się w wojsku stopnia majora, a trzej młodsi (Franciszek Antoni, Jan Józef i Adam Klemens), idąc w ślady ojca, angażowali się w działalność publiczną, piastowali urzędy, które zapewniły im miejsca w senacie i najwyższe odznaczenia państwowe, powiększali włości i ufundowali w Kwilczu nowy kościół parafialny z dziedzińcem, dwoma kaplicami i cmentarzem.

MIECZYSŁAW MARIAN KWILECKI (1833-1918) ziemianin (właściciel wielu majątków m.in. Oporowa i Kwilcza), organicznik, społecznik; urodzony w Siedlcach Górnych, nieprzerwanie przez 30 lat był dyrektorem administracyjnym poznańskiego Bazaru, a potem przewodniczącym rady nadzorczej (1902-09); aktywnie działał w polityce i gospodarce, pełnił wiele funkcji publicznych, zawsze w interesie narodowym Polaków; kupował broń dla powstańców styczniowych 1863 r.; występował w obronie spraw narodowych w   Izbie Panów Sejmu Pruskiego; był prezesem Centralnego Komitetu Wyborczego dla Poznańskiego; przewodniczył Radzie Nadzorczej Towarzystwa Akcyjnego „Dziennika Poznańskiego”; blisko 50 lat był aktywnym członkiem Towarzystwa Pomocy Naukowej; działał w fundacji Teatru Polskiego w Poznaniu, gdzie miał stałą lożę; był długoletnim działaczem Centralnego Towarzystwa Gospodarczego oraz współzałożycielem utworzonego w 1870 r. Banku Rolniczo-Przemysłowego „Kwilecki, Potocki i Spółka”; żonaty z Marią Mańkowską, wnuczką gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, zmarł w Oporowie.

FELIKS LAUDOWICZ (1845-1930) ksiądz katolicki, długoletni proboszcz kwileckiej parafii, egzorcysta, urodzony w Sulmierzycach; za udział w powstaniu styczniowym 1863 r. wydalony z gimnazjum; studiował w Lipsku, Berlinie i Insbruku, gdzie przyjął w 1873 r. święcenia kapłańskie; po powrocie do kraju był sekretarzem ks. prałata Jana Koźmiana, który w czasie Kulturkampfu kierował archidiecezją gnieźnieńską i poznańską w imieniu uwięzionego przez władze pruskie abp. Mieczysława Ledóchowskiego; pod groźbą więzienia i zesłania na Syberię udał się z misyjną posługą duszpasterską na Podlasie, gdzie działał wśród unitów, za co otrzymał od papieża Leona XIII złoty medal „Pro Ecclesia et Pontifice” (pol. Dla Kościoła i Papieża); następnie wbrew zakazom rządu pruskiego działał na terenie Wielkopolski w parafiach pozbawionych proboszcza (Kamionna, Chrzypsko, Lutom); od 1886 r. oficjalnie objął probostwo w Kwilczu, gdzie już 9 lat działał jako misjonarz, wydał dwie prace naukowe w języku niemieckim i łacińskim; był aktywnym działaczem społecznym i kierował rozmaitymi stowarzyszeniami: od 1895 r. był członkiem zwyczajnym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk; był założycielem i patronem Towarzystwa Robotników Polskich w Kwilczu; interesował się życiem politycznym, zwłaszcza podczas wyborów do parlamentu Rzeszy agitując na rzecz polskich kandydatów; w 1904 r. był współzałożycielem Banku Ludowego w Kwilczu i jego dyrektorem do 1929 r.; w uznaniu zasług bp Edward Likowski mianował go „radcą duchowym”; zmarł w Kwilczu i został pochowany przy kościele parafialnym.

MICHAŁ IGNACY ŁUKOMSKI (1901-1940)

kapitan piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej, urodzony w Kwilczu; absolwent Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty; uczestnik wojny polsko-

bolszewickiej 1920 r., w czasie której został ranny; służył kolejno w następujących jednostkach: 53 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych, 61 Pułku Piechoty Wielkopolskiej, 2 Pułku Piechoty Legionów Polskich, Korpusie Ochrony Pogranicza, 49 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych, w 1939 r. w Ośrodku Zapasowym 5 Dywizji Piechoty we Lwowie; w radzieckiej niewoli przebywał w obozie jenieckim w Starobielsku w ZSRR, zamordowany w Charkowie wiosną 1940 r., pochowany na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie na Piatichatkach; na liście katyńskiej figuruje pod numerem 8765; w 2007 r. pośmiertnie awansowany na stopień majora.

JÓZEF MARCINIEC (1853-1938) wybitny ogrodnik, społecznik, organicznik, urodzony w Kwilczu, nazywany w II RP „seniorem ogrodników wielkopolskich”; zaczął od praktyki w parku i ogrodzie Kwileckich w Kwilczu; od 1875 r. pracował w różnych ogrodach w Niemczech i Polsce, m.in. w ogrodach zespołu pałacowo-parkowego Sanssouci w Poczdamie; stanął na czele założonego w 1901 r. w Poznaniu Towarzystwa Ogrodniczego, doskonale znał się na warzywnictwie, sadownictwie i kwiaciarstwie oraz urządzaniu parków dworskich i miejskich, a także zakładaniu ogrodów cmentarnych; po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pierwszy prezes Wielkopolskiego Związku Towarzystw Ogrodniczych, inicjator i współorganizator wielkiej wystawy ogrodniczej w Poznaniu w 1926 r., przyczynił się do wydania obszernej pracy zbiorowej poświęconej polskiemu ogrodnictwu; w 1927 r. odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski; wiceprezes Polskiego Związku Zrzeszeń Ogrodniczych w Warszawie, prowadził również kwiaciarnię oraz sklep z nasionami i narzędziami ogrodniczymi w Poznaniu, gdzie zmarł, jego grób znajduje się na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha; życiową pasją Józefa Marcińca było kształcenie się w ulubionej dziedzinie czyli ogrodnictwie; swoją postawą zasłużył również na miano nestora polskich ogrodników.

FLORIAN MAZURKIEWICZ (1912-2007) nauczyciel i wychowawca, długoletni kierownik kwileckiej szkoły, społecznik; urodzony w Kamionnie, absolwent Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Czarnkowie, pierwszą pracę zawodową podjął jako nauczyciel w Sierakowie, następnie pracował na Polesiu w szkolnictwie kresowym; w czasie kampanii wrześniowej 1939 r. walczył w szeregach SGO „Polesie” gen. F. Kleeberga, został ranny w bitwie pod Kockiem i do

stał się do niemieckiej niewoli, okupację spędził w jenieckich oflagach; na początku 1945 r. wrócił do rodzinnej Kamionny, kolejne dwa lata mieszkał i pracował na Śląsku w Kopalni Szombierki w Bytomiu; od 1947 r. wrócił do wykonywania zawodu nauczyciela, rozpoczynając pracę w Publicznej Szkole Powszechnej w Kwilczu, którą kierował aż do przejścia na emeryturę w 1972 r.; następnie jeszcze przez cztery lata był dyrektorem Zasadniczej Szkoły Rolniczej w Kwilczu; w trakcie swojej kariery zawodowej był nie tylko nauczycielem i kierownikiem szkoły, ale również aktywnym działaczem ZNP, wiele lat był radnym Gromadzkiej Rady Narodowej, był również członkiem PZPR i działaczem OSP; jego życiową pasją była m

HEINRICH VON REICHE (1881-1939) urodzony w Rozbitku, niemiecki działacz gospodarczy i organizator mniejszości niemieckiej w II RP; pełnił również funkcję przewodniczącego rady zboru ewangelickiego w Orzeszkowie; zmarł wiosną 1939 r. w Berlinie i został pochowany w Rozbitku (w

 grobowcu rodzinnym znajdującym się w płd.-wsch. części parku), ostatni właściciel Rozbitka, Prusimia i Zielonej Chojny z rodziny von Reiche; za założyciela rodu uznaje się Albertusa z Rike – patrycjusza z miasta Hameln, w 1716 r. tytuł szlachecki od cesarza Karola VI Habsburga otrzymał tajny radca Jobst Christopf von Reiche (1657-1740), w 1827 r. Johan Heinrich z Blankenburga nabył od Bogusława Unruga wsie Rozbitek i Mechnacz, a jego syn Georg Heinrich Otto w 1840 r. powiększył majątek kupując Prusim z folwarkiem Zielona Chojna; w latach 1856-58 powstał okazały neogotycki pałac w Rozbitku, do którego prowadzi poczwórna aleja platanów; wnuczka Georga urodzona w Rozbitku Sophie Charlotta – córka Ernsta (1849-96), porucznika pruskiej kawalerii i przedostatniego właściciela Rozbitka, wyszła za mąż za Hermana von Schlieffena, którego wuj feldmarszałek Alfred był szefem sztabu armii pruskiej w latach 1891-1905 i jednym z głównych twórców niemieckich planów strategicznych przed I wojną światową; zespół pałacowo-folwarczny z rozległym parkiem, uważanym za największy park platanowy w Wielkopolsce, był siedzibą Instytutu Rozbitek założonego przez laureata Oskara kompozytora Jana A. P. Kaczmarka.uzyka, choć z wykształcenia był geografem, dyplom Studium Nauczycielskiego Nr 2 w Poznaniu uzyskał w 1959 r.; za swoją działalność otrzymał wiele nagród i odznaczeń, na emeryturze był nadal bardzo aktywnym człowiekiem, a swoją działalność skupił wokół kościoła i kombatantów: zaangażował się w pracę na rzecz miejscowej parafii, a jako weteran II wojny światowej krzewił patriotyzm wśród młodego pokolenia i opiekował się miejscami pamięci narodowej; przez całe życie niestrudzenie dokumentował historię lokalnej społeczności, prowadząc wiele kronik i albumów; zmarł w Kwilczu i został pochowany na cmentarzu za kościołem parafialnym; w 2012 r. Rada Gminy nadała mu pośmiertnie tytuł „Zasłużony dla Gminy Kwilcz” i został wybrany na patrona Kwileckiego Centrum Kultury i Edukacji.

TOMASZ ROBIŃSKI (1717-1786) ksiądz, altarzysta i proboszcz kwileckiej parafii, dziekan lwówecki; święcenia kapłańskie przyjął w 1743 r.; był przyjacielem rodziny Kwileckich; od 1752 r. był pierwszym altarzystą kwileckim (altarie to beneficja kościelne erygowane przy danym ołtarzu z osobnym uposażeniem dla specjalnego kapłana, fundowane przez rodziny szlacheckie lub zamożnych mieszczan celem uświetniania nabożeństw), altaria Matki Boskiej w Kwilczu została erygowana 19 kwietnia 1752 r. przez biskupa sufragana poznańskiego Józefa Pawłowskiego, a fundatorami byli Barbara i Łukasz Kwileccy; od 1760 r. ks. Robiński został również proboszczem kwileckiej parafii, za jego czasów za dawną drewnianą świątynią wybudowano kościół murowany z dziedzińcem i cmentarzem, ks. Tomasz założył bibliotekę parafialną ofiarując do niej swój księgozbiór; jako jedyny pleban kwilecki piastował godność dziekana lwóweckiego; zmarł w Kwilczu i został pochowany w krypcie grobowej pod nowym kościołem.

ANTONI EDWARD RUGE (1890-1980) 

urodzony w Żabnie koło Mosiny; ojciec był administratorem majątku rodziny Zakrzewskich w Żabnie, a później pracował również jako gorzelnik w różnych majątkach ziemskich, m.in. we Wrześni i Kwilczu; starszy brat Antoniego – inż. Tadeusz Ruge (1886-1939) weteran I wojny światowej, powstaniec wielkopolski, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, major WP, działacz samorządowy, od 1935 r. był wiceprezydentem, a w latach 1937-39 ostatnim przedwojennym prezydentem Poznania; Antoni uczęszczał do szkoły powszechnej we Wrześni, gdzie w roku szkolnym 1901-1902 r. wziął udział w strajku dzieci, które protestowały przeciwko nauce religii po niemiecku (brutalne prześladowania dzieci polskich we Wrześni, spowodowały wzrost oporu przeciwko germanizacji w wielu szkołach zaboru pruskiego); Antoni wraz z rodzicami przeniósł się do Kwilcza, skąd wyjechał do krewnych w Szwajcarii (w Genewie ukończył szkołę handlową i dekoratorską); w 1922 r. w Kwilczu ożenił się z Franciszką Cieplińską (najstarsza siostra Łukasza), po ślubie zamieszkali w Warszawie; Antoni miał wyjątkowy zmysł estetyczny, wykonywał dekoracje dużych warszawskich sklepów, a także wielu prywatnych firm; trudne chwile przeżyła rodzina Antoniego w 1944 r. podczas powstania warszawskiego, gdy jej członkowie ulegli rozproszeniu, córka Alicja ps. „Kaczka”, harcerka Szarych Szeregów była łączniczką na Mokotowie, a syn Jerzy ps. „Kuna”, student Politechniki Warszawskiej walczył w Śródmieściu i został ciężko ranny; pod koniec powstania Antoni wraz z córkami: Zofią i Marią, musiał w ciągu kilku minut opuścić swoje mieszkanie, po czym ich kamienica została spalona przez Ukraińców służących w armii niemieckiej w szeregach 14. Ochotniczej Dywizji SS "Galizien", udali się do obozu przejściowego w Pruszkowie, nie znając losów pozostałych dzieci, stamtąd przenieśli się do Krakowa, a później do Kwilcza i zamieszkali w domu rodziców Antoniego przy głównym skrzyżowaniu wsi (mieszkanie nad pocztą), Antoni został zatrudniony przez GS „SCh” w Kwilczu jako dekorator witryn sklepowych, prowadził również prywatny sklepik z różnościami; zmarł w Kwilczu i został pochowany na cmentarzu za kościołem parafialnym.

PIOTR  SYPNIEWSKI (1788-1809) urodzony w Kwilczu, szwoleżer 1 Pułku Lekkokonnego (Polskiego) Gwardii Cesarskiej dowodzonego przez płk. Wincentego Krasińskiego, brał udział w wojnach napoleońskich, uczestnik bitwy pod Somosierrą w 1808 r., w czasie której doszło do najsłynniejszej w historii szarży szwoleżerów na przełęczy Somosierra (kampania hiszpańska), poległ w bitwie pod Wagram w czasie kampanii austriackiej.

ROBERT JAN TAYLOR (1728-1792) właściciel Prusimia, generał wojsk koronnych, pochodził ze Szkocji; za panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego komendant garnizonu poznańskiego; od 1787 r. 

generał brygady; za swoją działalność otrzymał od króla Order Św. Stanisława; w 1790 r. nabył majątek Prusim z folwarkiem Zielona Chojna koło Międzychodu; zmarł w 1792 r. w Prusimiu i został pochowany w podziemiach kościoła w Sierakowie; j

ego syn Karol – kolejny właściciel Prusimia, w 1792 r. walczył z Rosjanami w randze porucznika w dywizji ks. Józefa Poniatowskiego, a później w dywizji gen. Tadeusza Kościuszki; w 1806 r. wraz z delegacją wielkopolskiego ziemiaństwa witał wkraczające do Poznania oddziały francuskie i przybywającego z nimi gen. Jana Henryka Dąbrowskiego; w czasach Księstwa Warszawskiego był radcą prefektury w Poznaniu, a następnie komisarzem policji departamentu poznańskiego; zmarł w 1828 r., a Prusim wraz z folwarkiem Zielona Chojna przeszedł w ręce niemieckiej rodziny von Reiche; obecnie w zrewitalizowanym folwarku w Prusimiu mieści się obiekt turystyczny Olandia Kraina Konferencji i Wypoczynku (hotel, restauracja, zdrowotnia – SPA, wiatrak typu Holender, park miniatur, obiekty sportowo-rekreacyjne).

MARIA JOANNA LAURA TRĄMPCZYŃSKA (1875-1967) 

znakomita śpiewaczka i solistka operowa, urodzona w Orzeszkowie; pseudonim sceniczny Maria d’Otto, obdarzona niskim głosem, śpiewała partie altowe i mezzosopranowe, występowała na scenach operowych i

 estradach koncertowych w Polsce i za granicą (Paryż, Petersburg, Monachium, Budapeszt); od 1919 r. profesor śpiewu w Konserwatorium Warszawskim, a od 1926 r. w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu; okupację hitlerowską spędziła w Poznaniu, tworząc wokół siebie konspiracyjne środowisko muzyczne, jej uczniem był m.in. Stefan Stalingrosz (późniejszy dyrektor chóru chłopięcego „Poznańskie Słowiki”), od 1945 r. objęła klasę śpiewu Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Poznaniu, w której wychowała wielu wybitnych śpiewaków; w latach 1948-50 była prodziekanem, a od 1950 do 1952 r. dziekanem Wydziału Wokalnego; w 1956 r. została profesorem nadzwyczajnym; zmarła w Poznaniu i została pochowana na cmentarzu górczyńskim; spokrewniona z prawnikiem Wojciechem Trąmpczyńskim (1860-1953), działaczem Narodowej Demokracji, marszałkiem sejmu ustawodawczego (1919-22) i marszałkiem senatu I kadencji (1922-27).

ZBIGNIEW STANISŁAW TYLKOWSKI (1929-2010) inżynier zootechnik, naczelnik gminy Kwilcz w latach 1973-90; urodzony w Poznaniu, gdzie rozpoczął edukację w szkole powszechnej; szybko stracił rodziców: ojciec zginął we wrześniu 1939 r. pod Warszawą, a matka zmarła w 1947 r.; w czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Pniewach z dziadkami ze  strony ojca; od 1945 r. kontynuował naukę: ukończył kurs oświaty dla dorosłych, a potem gimnazjum z małą maturą; absolwent Liceum Pedagogicznego w Wągrowcu i Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu; od 1956 r. rozpoczął pracę zawodową w powiecie międzychodzkim na różnych stanowiskach kierowniczych związanych z rolnictwem; od 1 stycznia 1973 r. został powołany na stanowisko naczelnika gminy Kwilcz, funkcję tę pełnił przez kolejne 17 lat, do 1990 r.; był dobrym organizatorem wszelkiego rodzaju akcji społecznych, w trudnych czasach PRL-u przeprowadził wiele inwestycji, m.in.: budynek urzędu gminy, ośrodek zdrowia, apteka, strażnica OSP, świetlice wiejskie itp.; otrzymał wiele odznaczeń państwowych; członek PZPR; mieszkał w Chorzewie, zmarł w Pniewach, został pochowany na cmentarzu parafialnym w Luboszu; od 2011 r. skwer łączący ul. Kard. Stef. Wyszyńskiego z ul. Lipową nosi nazwę „Plac im. Zbigniewa Tylkowskiego”, a w 2012 r. Rada Gminy nadała mu pośmiertnie tytuł „Zasłużony dla gminy Kwilcz”, przyznawany za wybitne zasługi dla rozwoju gminy.

JAN FRYDERYK WILHELM ZIPPER (1889-1944) 

urodzony w Mechnaczu, niemiecki teolog, duchowny ewangelicki; studiował w Marburgu, Berlinie i Erlangen; członek Bractwa Teologów Socjalistycznych krzewiącego wiarę chrześcijańską w wielkich miastach i osiedlach robotniczych Niemiec, pracował m.in. w Dziećmorowicach i Kudowie, był również duszpasterzem środowisk robotniczych okręgu wałbrzyskiego, a następnie aktywnie działał na terenie Berlina, gdzie zmarł (ofiara reżimu hitlerowskiego).